زخم بستر چیست؟
زخم بستر، که به انگلیسی Bedsore یا Pressure Ulcer گفته می‌شود، نوعی آسیب به پوست و بافت زیرین آن است که به دلیل فشار طولانی مدت روی پوست ایجاد می‌شود. این زخم‌ها بیشتر در مناطقی از بدن که در تماس با سطوح سخت هستند و فشار زیادی را تحمل می‌کنند، مثل پاشنه، مچ پا، باسن و دنبالچه رخ می‌دهند. زخم بستر بیشتر در افرادی دیده می‌شود که برای مدت طولانی بی‌حرکت هستند، مانند بیماران بستری در بیمارستان یا افراد مبتلا به فلج. در این مقاله قصد داریم زخم بستر وأنواع زخم بستر را معرفی کنیم همراه ما باشید.
انواع زخم بستر
زخم بستر یا زخم فشار، نوعی زخم است که به علت فشار طولانی مدت بر روی پوست و بافت‌های زیرین آن ایجاد می‌شود. این زخم‌ها معمولاً در نقاطی از بدن که بر روی بستر یا صندلی فشاری طولانی وارد می‌شود، مانند پشت، باسن، پاشنه‌ها و آرنج‌ها، ایجاد می‌شوند. زخم‌های بستر بر اساس شدت و عمق به چهار درجه تقسیم‌بندی می‌شوند:
1. زخم بستر درجه 1:
o علائم: قرمزی پوست که با فشار دادن از بین نمی‌رود، تغییر رنگ، گرما، تورم یا درد در ناحیه تحت تأثیر.
o مشخصات: پوست هنوز دست نخورده است.
2. زخم بستر درجه 2:
o علائم: از دست رفتن قسمتی از ضخامت پوست، ممکن است تاول یا زخمی باز و سطحی ایجاد شود.
o مشخصات: آسیب به اپیدرم و درم، بافت زیرین هنوز دست نخورده است.
3. زخم بستر درجه 3:
o علائم: از دست رفتن کامل ضخامت پوست، ایجاد زخم عمیق که به بافت چربی زیر پوست می‌رسد.
o مشخصات: بافت عضلانی، تاندون‌ها و استخوان‌ها هنوز قابل مشاهده نیستند.
4. زخم بستر درجه 4:
o علائم: از دست رفتن کامل ضخامت پوست و بافت، بافت‌های زیرین شامل عضلات، تاندون‌ها و استخوان‌ها قابل مشاهده هستند.
o مشخصات: ممکن است شامل نکروز (مرگ بافت) و تشکیل تونل‌ها یا حفره‌ها در زیر سطح زخم باشد.
زخم بستر بعد از چند روز ایجاد می شود؟
زمان ایجاد زخم بستر می‌تواند متغیر باشد و به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما معمولاً زخم بستر در عرض چند ساعت تا چند روز پس از بی‌حرکت ماندن فرد در یک موقعیت ثابت ایجاد می‌شود. عواملی که می‌توانند سرعت ایجاد این عارضه را تحت تأثیر قرار دهند عبارتند از:
1_ وضعیت سلامت عمومی بیمار: افرادی که دچار سوءتغذیه، کم‌آبی، یا مشکلات گردش خون هستند، سریع‌تر در معرض خطر زخم بستر قرار می‌گیرند.
2_ نوع سطحی که فرد روی آن قرار دارد: سطوح سخت‌تر و کم‌انعطاف‌تر می‌توانند سریع‌تر باعث ایجاد این عارضه شوند.
3_ میزان فشار و مدت زمان آن: هرچه فشار بیشتری روی یک نقطه از بدن وارد شود و مدت زمان بیشتری این فشار ادامه یابد، احتمال ایجاد زخم بستر بیشتر است.
4_ رطوبت و دما: شرایط مرطوب و گرم می‌توانند پوست را آسیب‌پذیرتر کنند و سرعت ایجاد این عارضه را افزایش دهند. در ادامه مقاله راه های جلوگیری از زخم بستر را معرفی می کنیم.
راه هایی برای جلوگیری از زخم بستر در بیماران بستری وجود دارد؟
برای پیشگیری از زخم بستر در بیماران بستری، موارد کلیدی زیر باید در نظر بگیرید:
1. تغییر مرتب وضعیت بدن: یکی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از زخم بستر، تغییر مرتب وضعیت بدن بیمار است. بیمارانی که قادر به حرکت نیستند، باید حداقل هر دو ساعت یک بار تغییر وضعیت داده شوند تا فشار از نقاط حساس بدن برداشته شود. این تغییر وضعیت باید به گونه‌ای باشد که تمام نقاط بدن به صورت متناوب از فشار رها شوند.
2. استفاده از تشک‌ها و بالش‌های مخصوص: تشک‌ها و بالش‌های مخصوص که فشار را توزیع می‌کنند، می‌توانند به کاهش خطر زخم بستر کمک کنند. این تشک‌ها معمولاً از مواد فومی یا هواپر شده تشکیل شده‌اند که فشار را به طور یکنواخت توزیع می‌کنند. استفاده از بالش‌های نرم و بالش‌های حلقوی برای کاهش فشار روی نقاط خاص بدن نیز مؤثر است.
3. مراقبت از پوست: مراقبت صحیح از پوست نقش بسزایی در پیشگیری از زخم بستر دارد. پوست بیمار باید تمیز و خشک نگه داشته شود. برای این منظور، از محصولات مرطوب‌کننده و محافظ پوست استفاده کنید و از تماس طولانی مدت با رطوبت و ادرار و مدفوع جلوگیری کنید. همچنین، از ملحفه‌های نرم و لباس‌های بدون درز استفاده کنید تا تحریک پوست کاهش یابد.
4. تغذیه مناسب: تغذیه مناسب و متعادل نقش مهمی در سلامت پوست و جلوگیری از این عارضه دارد. بیماران بستری باید از رژیم غذایی غنی از پروتئین، ویتامین‌ها (به خصوص ویتامین C و E) و مواد معدنی (مانند روی) استفاده کنند. این مواد مغذی به بهبود و ترمیم بافت‌های بدن کمک می‌کنند.
5. هیدراتاسیون کافی: آبرسانی مناسب به بدن نیز برای حفظ سلامت پوست و جلوگیری از زخم بستر ضروری است. بیماران باید مایعات کافی مصرف کنند تا پوست‌شان مرطوب و انعطاف‌پذیر بماند.
6. معاینات منظم: معاینات منظم توسط کادر پزشکی و پرستاری برای شناسایی علائم اولیه این عارضه ضروری است. این معاینات می‌توانند به تشخیص زودهنگام مشکلات پوستی و پیشگیری از پیشرفت زخم بستر کمک کنند.
7. آموزش به بیمار و خانواده: آموزش به بیمار و خانواده‌اش درباره اهمیت تغییر وضعیت بدن، مراقبت از پوست، و نشانه‌های اولیه زخم بستر می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از این عارضه داشته باشد. آگاهی از این موارد می‌تواند به همکاری بهتر بیمار و خانواده با کادر پزشکی منجر شود.
عوارض زخم بستر
عارضه هایی که زخم بستر ایجاد می کند، گاهی ممکن است، مشکلات جدی ایجاد کند، برخی از عوارض زخم بستر عبارت انداز:
• عفونت موضعی:
باکتری‌ها می‌توانند به زخم وارد شوند و باعث عفونت موضعی شوند که با قرمزی، تورم، گرما، و ترشح چرک مشخص می‌شود.
• سلولیت (عفونت بافت نرم):
سلولیت عفونتی است که در لایه‌های عمیق‌تر پوست و بافت زیرین آن رخ می‌دهد و باعث تورم، قرمزی، و درد شدید می‌شود.
• عفونت استخوان (استئومیلیت):
اگر زخم بستر عمیق شود، عفونت می‌تواند به استخوان‌ها گسترش یابد و باعث استئومیلیت شود که درمان آن بسیار دشوار و طولانی مدت است.
• سپسیس (عفونت سیستمیک):
عفونت‌های شدید می‌توانند به جریان خون منتقل شوند و باعث سپسیس شوند که یک وضعیت تهدیدکننده زندگی است و نیاز به درمان فوری دارد.
• آبسه:
تجمع چرک در یک محل محدود که به دلیل عفونت ایجاد می‌شود و ممکن است نیاز به تخلیه جراحی داشته باشد.
• نکروز (مرگ بافت):
زخم‌های بستر شدید می‌توانند باعث مرگ بافت (نکروز) شوند که نیاز به جراحی برای برداشت بافت مرده دارد.
• فیستول:
کانال‌های غیرطبیعی که بین زخم و اعضای داخلی بدن (مثلاً روده یا مثانه) تشکیل می‌شوند و نیاز به جراحی ترمیمی دارند.
• مشکلات حرکتی:
زخم‌های بستر می‌توانند باعث درد و ناتوانی در حرکت شوند که این موضوع می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
• آسیب به عضلات و تاندون‌ها:
زخم‌های عمیق می‌توانند به عضلات و تاندون‌ها آسیب برسانند و عملکرد آن‌ها را مختل کنند.
• افزایش مدت بستری و هزینه‌های درمانی:
زخم‌های بستر می‌توانند باعث افزایش مدت بستری بیمار در بیمارستان و افزایش هزینه‌های درمانی شوند.
• کیفیت زندگی پایین‌تر:
درد مزمن، عفونت‌ها و نیاز به مراقبت‌های مداوم می‌توانند کیفیت زندگی بیمار را به طور قابل توجهی کاهش دهند.
• مرگ:
در موارد شدید و در صورت عدم درمان مناسب، زخم بستر می‌تواند منجر به عوارض جدی و مرگ شود.
راه های درمان زخم بستر
درمان زخم بستر (فشار) نیازمند رویکردی جامع است که شامل مراقبت‌های پزشکی، تغییرات در سبک زندگی و استفاده از وسایل کمکی می‌شود. در زیر به برخی از راه‌های مؤثر برای درمان زخم بستر اشاره می کنیم :
مراقبت‌های پزشکی
1. تمیز کردن و تعویض پانسمان‌ها:
o زخم باید به طور مرتب با آب نمک یا محلول‌های مخصوص تمیز شود.
o پانسمان‌های مناسب که باعث مرطوب نگه داشتن زخم می‌شوند، به تسریع فرآیند بهبود کمک می‌کنند.
2. استفاده از داروهای موضعی:
o کرم‌ها و پمادهای آنتی‌بیوتیکی می‌توانند از عفونت جلوگیری کنند.
o محصولات حاوی نقره یا ید ممکن است برای کاهش باکتری‌ها استفاده شوند.
3. درمان عفونت:
o در صورت عفونت زخم، ممکن است نیاز به تجویز آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا وریدی باشد.
تغییرات در سبک زندگی
1. تغییر مداوم وضعیت بدن:
o تغییر موقعیت بدن هر 2 ساعت یک‌بار برای کاهش فشار بر نواحی آسیب‌پذیر ضروری است.
o استفاده از بالشتک‌ها و وسایل حمایتی برای کاهش فشار بر نواحی مختلف بدن می‌تواند مؤثر باشد.
2. تغذیه مناسب:
o رژیم غذایی غنی از پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی (به ویژه ویتامین C و روی) به بهبود زخم کمک می‌کند.
o هیدراتاسیون مناسب نیز مهم است.
3. کنترل بیماری‌های زمینه‌ای
o مدیریت شرایطی مانند دیابت و عروق محیطی که ممکن است به زخم بستر کمک کنند، اهمیت دارد.
استفاده از وسایل کمکی
1. تشک‌ها و بالشتک‌های ضد فشار:
o تشک‌های فومی یا هواپر شده و بالشتک‌های ژلی می‌توانند به توزیع یکنواخت فشار کمک کنند.
2. پانسمان‌های پیشرفته:
o پانسمان‌های هیدروکلوئید، هیدروژل، و فوم می‌توانند محیط مرطوبی را برای زخم فراهم کنند و بهبودی را تسریع کنند.
درمان‌های پیشرفته
1. درمان با فشار منفی (NPWT):
o استفاده از دستگاه‌های وکیوم برای ایجاد فشار منفی در زخم و تسریع بهبود.
2. درمان‌های جراحی:
o در موارد شدید، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشت بافت مرده و بستن زخم باشد.
3. استفاده از عوامل رشد و سلول‌های بنیادی:
o در برخی موارد، استفاده از عوامل رشد یا سلول‌های بنیادی می‌تواند به تسریع فرآیند بهبود کمک کند.
سخن پایانی
در این مقاله، انواع زخم بستر،راه های جلوگیری از ایجاد زخم بستروعوارض زخم بستر را برسی کردیم وهمچنین زخم بستر یکی از چالش‌های مهم در مراقبت از بیماران بستری و افراد با محدودیت حرکتی است. این زخم‌ها می‌توانند به سرعت پیشرفت کنند و عوارض جدی به همراه داشته باشند که می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به شدت کاهش دهد. با این حال، با توجه به اهمیت پیشگیری و تشخیص زودهنگام، می‌توان از بروز و پیشرفت زخم بستر جلوگیری کرد.
