تیروئید چیست و چه علائمی دارد؟
تیروئید یک غده کوچک و پروانهای شکل است که در قسمت جلویی گردن و در جلوی نای قرار دارد. این غده هورمونهایی تولید میکند که متابولیسم بدن را تنظیم میکنند، از جمله هورمونهای تیروکسین (T4) و ترییدوتیرونین (T3). این هورمونها تأثیر گستردهای بر عملکردهای مختلف بدن دارند، از جمله نرخ متابولیسم پایه، ضربان قلب، دما و عملکرد دستگاه گوارش.
عملکرد تیروئید
تولید هورمونها: تیروئید هورمونهای T3 و T4 تولید میکند که به تنظیم متابولیسم بدن کمک میکنند.
تنظیم متابولیسم: این هورمونها تعیین میکنند که بدن با چه سرعتی از انرژی استفاده کند.
تنظیم دمای بدن: تیروئید کمک میکند تا دمای بدن در محدوده نرمال حفظ شود.
تأثیر بر رشد و توسعه: هورمونهای تیروئید برای رشد و توسعه مغز و بدن در کودکان حیاتی هستند.
اختلالات تیروئید
اختلالات تیروئید معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: هیپوتیروئیدیسم (کمکاری تیروئید) و هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید). هر کدام از این اختلالات میتوانند علائم و نشانههای خاص خود را داشته باشند.
هیپوتیروئیدیسم (کمکاری تیروئید)
کمکاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمیکند.
علائم هیپوتیروئیدیسم:
خستگی: احساس خستگی مفرط و بیانرژی بودن.
افزایش وزن: افزایش وزن بدون دلیل واضح.
سرمازدگی: احساس سرما حتی در هوای گرم.
خشکی پوست: پوست خشک و خشن.
یبوست: مشکلات گوارشی و یبوست.
ورم صورت: ورم و پف کردن صورت.
ریزش مو: ریزش مو یا نازک شدن موها.
ضعف عضلانی: ضعف و درد عضلات.
افسردگی: تغییرات خلقی و احساس افسردگی.
کاهش حافظه: مشکلات حافظه و تمرکز.
هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید)
پرکاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید میکند.
علائم هیپرتیروئیدیسم:
کاهش وزن: کاهش وزن غیرمنتظره.
ضربان قلب سریع: تپش قلب سریع یا نامنظم.
عرق کردن زیاد: تعریق زیاد و تحمل کم به گرما.
لرزش دستها: لرزش دستها و انگشتان.
اضطراب و تحریکپذیری: اضطراب، تحریکپذیری و عصبانیت.
اسهال: مشکلات گوارشی و اسهال.
ضعف عضلانی: ضعف و درد عضلات.
اختلالات خواب: مشکلات خواب و بیخوابی.
برجسته شدن چشمها: در برخی موارد، چشمها ممکن است بیرون زده به نظر برسند (گرِیو).
تشخیص و درمان اختلالات تیروئید
تشخیص:
آزمایش خون: سطح هورمونهای T3، T4 و TSH (هورمون تحریک کننده تیروئید) در خون اندازهگیری میشود.
سونوگرافی تیروئید: برای بررسی ساختار غده تیروئید.
اسکن تیروئید: برای ارزیابی عملکرد تیروئید.
درمان:
داروهای جایگزین هورمون تیروئید: مانند لووتیروکسین برای جایگزینی هورمونهای تیروئید.
داروهای ضد تیروئید: مانند متیمازول یا پروپیلتیوراسیل برای کاهش تولید هورمونهای تیروئید.
رادیواکتیو: برای تخریب بخشی از غده تیروئید.
جراحی: در موارد شدید برای برداشتن بخشی یا تمام غده تیروئید.
غده تیروئید نقش حیاتی در تنظیم متابولیسم بدن دارد و اختلالات آن میتواند تاثیرات گستردهای بر سلامت کلی بدن داشته باشد. شناخت علائم و نشانههای اختلالات تیروئید و مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان مناسب میتواند به بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض جدی کمک کند.
علائم کم کاری تیروئید در زنان
کمکاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) یک اختلال شایع در زنان است که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمیکند. این وضعیت میتواند باعث بروز طیف وسیعی از علائم و مشکلات شود. در اینجا علائم شایع کمکاری تیروئید در زنان را با جزئیات بیشتری بررسی میکنیم:
علائم جسمی
خستگی و ضعف: یکی از شایعترین علائم، احساس خستگی مداوم و ضعف عمومی است.
افزایش وزن: حتی با وجود رژیم غذایی و ورزش منظم، زنان ممکن است افزایش وزن داشته باشند.
حساسیت به سرما: احساس سرما حتی در دماهای معمولی، ناشی از کاهش متابولیسم بدن.
خشکی پوست و مو: پوست خشک، خشن و پوسته پوسته و همچنین ریزش مو یا نازک شدن موها.
تورم صورت و اطراف چشمها: ورم و پف کردن صورت، به ویژه در صبح.
یبوست: مشکلات گوارشی مانند یبوست مکرر و شدید.
درد و تورم مفاصل: درد، تورم و سفتی مفاصل.
ضعف عضلانی: ضعف و درد عضلات، به ویژه در نواحی مانند بازوها و رانها.
صدای خشن و عمیق: تغییر صدا به صدای خشنتر و عمیقتر.
کاهش تعریق: تعریق کمتر از حد معمول.
علائم روانی و عصبی
افسردگی: احساس افسردگی، ناامیدی و کاهش علاقه به فعالیتهای روزمره.
کاهش حافظه و تمرکز: مشکلات در تمرکز و حافظه، احساس “مه ذهنی”.
کندی تفکر و حرکت: احساس کندی در تفکر و انجام کارها.
علائم تولیدمثلی
نامنظمی قاعدگی: تغییرات در دورههای قاعدگی، از جمله دورههای سنگینتر، نامنظم یا طولانیتر.
کاهش میل جنسی: کاهش علاقه و میل جنسی.
مشکلات باروری: مشکلات در باردار شدن.
علائم قلبی و عروقی
ضربان قلب کند: کاهش ضربان قلب (برادیکاردی).
افزایش کلسترول خون: سطح کلسترول خون ممکن است افزایش یابد، که میتواند خطر بیماریهای قلبی را افزایش دهد.
علائم مرتبط با بارداری
مشکلات بارداری: کمکاری تیروئید میتواند مشکلاتی مانند پرهاکلامپسی، زایمان زودرس و سقط جنین را ایجاد کند.
تأثیر بر رشد جنین: هورمونهای تیروئید برای رشد مغز و سیستم عصبی جنین ضروری هستند.
سایر علائم
پوکی استخوان: در موارد طولانیمدت، کمکاری تیروئید میتواند به کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان منجر شود.
تورم گلو: بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر) که ممکن است باعث تورم در ناحیه گلو شود.
کمکاری تیروئید در زنان میتواند طیف گستردهای از علائم جسمی، روانی و تولیدمثلی را ایجاد کند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب با استفاده از هورمونهای جایگزین تیروئید میتواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش علائم کمک کند. اگر علائمی از کمکاری تیروئید را تجربه میکنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا آزمایشهای لازم انجام شده و درمان مناسب شروع شود.
چگونه بفهمیم تیروئید کم کار داریم یا پرکار
برای فهمیدن اینکه آیا تیروئید کمکار (هیپوتیروئیدیسم) یا پرکار (هیپرتیروئیدیسم) دارید، نیاز به ارزیابی علائم و انجام آزمایشهای تشخیصی است. در اینجا مراحل کلی برای تشخیص هر دو وضعیت توضیح داده شده است:
شناسایی علائم
کمکاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)
خستگی و ضعف
افزایش وزن
حساسیت به سرما
خشکی پوست و مو
تورم صورت و پف کردن
یبوست
درد و تورم مفاصل
کاهش حافظه و تمرکز
افسردگی
ضربان قلب کند
پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)
کاهش وزن
ضربان قلب سریع یا نامنظم
حساسیت به گرما و تعریق زیاد
لرزش دستها
اضطراب و تحریکپذیری
اسهال
ضعف عضلانی
مشکلات خواب
برجستگی چشمها (در موارد گرِیوز)
مراجعه به پزشک
اگر مشکوک به مشکلات تیروئید هستید، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک شما ممکن است پس از بررسی علائم و انجام معاینه فیزیکی، آزمایشهای خون را تجویز کند.
انجام آزمایشهای خون
آزمایشهای اصلی
TSH (هورمون محرک تیروئید): این آزمایش سطح هورمونی را که غده هیپوفیز تولید میکند تا تیروئید را تحریک به تولید هورمون کند، اندازهگیری میکند. TSH بالا نشاندهنده کمکاری تیروئید و TSH پایین نشاندهنده پرکاری تیروئید است.
T4 (تیروکسین): این آزمایش سطح هورمون تیروکسین را اندازهگیری میکند. سطح پایین T4 نشاندهنده کمکاری تیروئید و سطح بالا نشاندهنده پرکاری تیروئید است.
T3 (ترییدوتیرونین): این آزمایش سطح هورمون T3 را اندازهگیری میکند. معمولاً در پرکاری تیروئید اندازهگیری میشود.
انجام آزمایشهای تکمیلی
پزشک ممکن است برای تأیید تشخیص یا بررسی علت زمینهای، آزمایشهای دیگری نیز تجویز کند:
آنتیبادیهای تیروئید: برای تشخیص بیماریهای خودایمنی تیروئید مانند تیروئیدیت هاشیموتو یا بیماری گرِیوز.
سونوگرافی تیروئید: برای بررسی ساختار و اندازه غده تیروئید.
اسکن تیروئید: برای بررسی عملکرد و تعیین علت پرکاری تیروئید.
مواد غذایی مفید برای تیروئید
تیروئید یک غده مهم در بدن است که هورمونهای متعددی تولید میکند و وظیفه تنظیم فعالیت سلولها و متابولیسم را دارد. برای حفظ سلامت تیروئید و کمک به کنترل بیماریهای مرتبط با آن، مصرف مواد غذایی خاص و مفید مهم است. در زیر چند مورد از این مواد غذایی به همراه توضیحات دقیق آورده شده است:
مواد غذایی با عناصر معدنی غنی:
آهن: کمبود آهن میتواند تولید هورمونهای تیروئید را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، مصرف مواد غذاییی مانند گوشت قرمز، ماهی، حبوبات، برگهای سبز تیره (مانند جعفری و اسفناج) که غنی از آهن هستند، میتواند مفید باشد.
سلنیوم: این عنصر معدنی برای تولید هورمونهای تیروئید مهم است. منابع خوب آن شامل بادام، ماهی، مرغ، برنج برنج کامل و کره هستند.
روی: روی نیز برای سلامت تیروئید ضروری است. منابع غنی آن شامل گوشت قرمز، جوانه گندم، برگهای سبز تیره و ماهی هستند.
مواد غذایی با ویتامین D:
ویتامین D برای سلامت تیروئید و جذب کلسیم ضروری است. منابع غنی آن شامل ماهی چرب مانند ماهیهای ورد و ماهیهای سردابی، تخم مرغ، شیر و محصولات لبنی هستند.
مواد غذایی با آهن:
کمبود آهن میتواند تولید هورمونهای تیروئید را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، مصرف مواد غذاییی مانند گوشت قرمز، ماهی، حبوبات، برگهای سبز تیره (مانند جعفری و اسفناج) که غنی از آهن هستند، میتواند مفید باشد.
مواد غذایی با اسیدهای چرب امگا-۳:
این اسیدها میتوانند به بهبود التهابهای مرتبط با بیماریهای تیروئید کمک کنند. منابع آن شامل ماهیهای چرب مانند سردابی، ساردین، ماهی آزاد و بذرهای کتان هستند.
مواد غذایی با آنتیاکسیدانها
آنتیاکسیدانها میتوانند در مقابله با استرس اکسیداتیو کمک کنند که ممکن است بر تیروئید تأثیر منفی داشته باشد. منابع آن شامل میوهها و سبزیجات رنگارنگ (مانند توت فرنگی، پرتقال، هویج و برگهای سبز) هستند.
با توجه به این موارد، انتخاب یک رژیم غذایی که غنی از این مواد غذایی باشد، میتواند به بهبود سلامت تیروئید کمک کند. همچنین، همیشه بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید تا رژیم غذایی مناسبی برای نیازهای خاص شما تعیین شود.
