کم خونی یا آنمی یک مشکل رایج بین تقریبا یک چهارم جمعیت در سراسر دنیا است که نیمی از این جمعیت، دچار فقر آهن هستند. همواره پیشگیری از بیماری هزینه کم‌تری نسبت به درمان یک بیماری دارد. در نهایت، پیشگیری و درمان کمبود آهن با تجویز خرید انواع مکمل‌های آهن، در دستور کار وزارت خانه‌های بهداشت در همه کشورها به ویژه کشور‌های در حال توسعه و فقیر، قرار دارد. از این رو مکمل آهن یک محصول دارویی پرفروش در این کشورها است.
وزارت بهداشت در زمینه حل مشکل کم خونی به همه رده‌های سنی توجه نشان می‌دهد، اما در این بین رده سنی کودکان، زنان و افراد مسن بیشتر مورد هدف قرار می‌گیرند. بهترین روش برای درمان آنمی، استفاده از انواع مکمل های آهن است. البته قبل از شروع مصرف از سوی اشخاص، ابتدا باید متوجه شد که مشکل کم خونی به چه دلیلی رخ داده است. با توجه به مشکل پیش آمده، به مصرف انواع مکمل آهن موجود در بازار خواهید پرداخت.
کم خونی زمانی ایجاد می‌شود که خون شما مقدار کمتر از حد طبیعی گلبول‌های قرمز سالم تولید کند. اگر کم خونی دارید، بدن شما خون غنی از اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند. کمبود اکسیژن می‌تواند باعث احساس خستگی یا ضعف شود. همچنین ممکن است تنگی نفس، سرگیجه، سردرد یا ضربان قلب نامنظم داشته باشید.
در این مقاله مکمل های آهن را بررسی کرده و انواع مکمل های آهن را به تفکیک توضیح می دهیم.
مکمل آهن چیست؟
از مهم‌ترین نقش‌های آهن در بدن انسان، تولید هموگلوبین است. آهن با تولید این ماده در گلبول‌های قرمز بدن به فرآیند حمل اکسیژن در خون کمک بسیاری خواهد کرد. همچنین آهن با حضور در بخشی از ساختمان میوگلوبین، تبدیل به عنصری می‌شود که اکسیژن را در داخل سلول‌های ماهیچه‌ای بدن انسان ذخیره می‌کند.
از دیگر مزایای وجود آهن، حضور در بخشی از ساختار تعدادی از آنزیم‌های مهم بدن انسان است. از اصلی‌ترین مزایای کافی بودن آهن در بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سیتوکروم P450، مسئول سم زدایی در کبد
- آنزیم‌های تولید‌کننده هورمون‌های استروئید
- آنزیم‌های تولید‌کننده اسید‌های صفراوی
- آنزیم‌های مؤثر در عمکرد صحیح نوروترانسمیتر‌های مغزی مانند دوپامین و سروتونین
با توجه به اهمیت آهن در بدن، مصرف کافی آن از طریق مکمل‌های غذایی نیز می‌تواند مفید باشد.
موارد مصرف انواع مکمل های آهن
ابتدا باید به این پرسش پاسخ دهیم که مکمل آهن چیست؟ مکمل آهن، سطح آهن را در خون افزایش داده و از کم خونی ناشی از فقر آهن جلوگیری می‌کند. موارد مصرف انواع مکمل آهن برای آن دسته از افرادی است که به واسطه رژیم غذایی قادر به حفظ سطح آهن خون نیستند. از جمله این افراد، شامل گروه‌های زیر هستند:
- زنان باردار
- کودکان
- زنانی با پریود‌های طولانی مدت
- افراد اهدا‌کننده خون
- بیماران سرطانی در مرحله شیمی درمانی
- بیماران مبتلا به مشکلات گوارشی چون کولیت اولسراتیو
- بیماران مبتلا به نارسایی قلبی
- گیاه خواران
- اشخاص معتاد به مشروبات الکی
در مورد مصرف انواع مکمل های آهن، تجویز پزشک ضروری و پر اهمیت است. در صورت عدم تجویز پزشک و مصرف خودسرانه یک مدل از انواع مکمل آهن، می‌توانند مشکلات جدی برای فرد بیمار ایجاد کند. مصرف بیش از اندازه انواع مکمل های آهن تنها ممکن است باعث ایجاد مشکلات گوارشی شود و کاهش جذب مواد مغذی در روده‌ها را تسریع کند.
انواع مکمل های آهن
دسته‌بندی مکمل آهن شامل انواع مختلفی از این مکمل‌هاست که به صورت شربت و قرص در بازار ایران عرضه شده‌اند. افراد بر اساس دستور پزشک برای خرید و مصرف این مکمل‌ها اقدام می‌کنند. رایج‌ترین انواع مکمل‌های آهن در ایران عبارتند از:
1. مکمل‌های آهن حاوی فروس گلوکونات: شکل آمپول خوراکی نیوهم یکی از این انواع مکمل‌هاست.
2. مکمل‌های آهن حاوی فروس فومارات: در دو نوع فروگلوبین B12 و آسیفر جهت مصرف موجود است.
3. مکمل‌های آهن حاوی فروس سولفات: در گروه کپسول فیفول و آیروویت به بازار عرضه شده‌اند.
4. مکمل آهن حاوی آهن کربونیل: هموفر تنها شکل این نوع از مکمل‌هاست.
5. مکمل‌های آهن شلاته شده با آمینو اسید: در سه بخش آیرونکس اس ار، ایزی آیرون نچرال ورلد و فرودین به بازار عرضه شده‌اند.
6. آهن پیروفسفات با پوشش فسفولیپیدی (لیپوزومال) و سوکروز: در شکل کپتوسیدر و قطره سیدرال موجود است.
7. آهن با پوشش پلی ساکاریدی (نشاسته): فرامکس تنها شکل این نوع از مکمل‌هاست.
8. مکمل آهن: گلوبیفر پلاس تنها نوع از مکمل آهن این دسته است.
تفاوت مکمل های آهن
مکمل‌های آهن مختلفی در بازار وجود دارند که توسط شرکت‌های دارویی تولید شده‌اند. این مکمل‌ها بر اساس نظر و دستور پزشک برای مصرف گروه‌های مختلف به کار می‌روند. تفاوت‌های اصلی بین این مکمل‌ها در مقدار آهنی است که توسط بدن انسان قابل جذب می‌باشد.
به عنوان یک مثال، می‌توان گفت که ۱۰۰ درصد آهن موجود در مکمل آهن کربونیل توسط بدن جذب می‌شود. اما در مورد مکمل حاوی فروس سولفات، میزان جذب آهن توسط بدن حدود ۲۰ درصد است. توجه به این نکته بسیار ضروری است که هر چقدر مقدار آهن جذب شده از طریق مصرف انواع مکمل‌های آهن بیشتر باشد، به همان اندازه شخص دچار عوارض گوارشی بیشتری خواهد شد.
بهترین قرص آهن برای خانم ها
قرص ففول اینترافارم، شناخته شده به نام‌های کپسول فیفول یا قرص ففول، از محبوب‌ترین و بهترین قرص‌های آهن برای خانم‌ها به شمار می‌رود. این قرص به علاوه از آهن، حاوی فولیک اسید نیز می‌باشد. آهن موجود در این قرص به شکل فروس سولفات بی‌آب است و مقدار آن در هر قرص ۱۵۰ میلی‌گرم است، که معادل ۴۵ میلی‌گرم آهن عنصری محسوب می‌شود.
کم خونی و نشانه های آن
عموماً همه افراد دچار کمبود آهن هستند. اگرچه این مشکل رایج است، اگر اقدامات جدی برای درمان آن انجام نشود، کمبود آهن به بیماری کمبود فرهنگ آهن (Iron-Deficiency Anemia ) منجر می‌شود. پزشکان این بیماری را به نام “کمبود فرهنگ آهن” یا “کمبود آهنی آنمی” می‌شناسند.
در این بیماری، گلبول‌های قرمز سالم به اندازه کافی در بدن وجود ندارند، که باعث کاهش قابل توجه در توانایی حمل اکسیژن توسط این گلبول‌ها می‌شود. علائم اصلی بیماری کمبود فرهنگ آهن عبارتند از:
- خستگی
- کاهش انرژی
- تنگی نفس
- کاهش توجه
- بیماری‌های مزمن
- احساس سرما
- تغییر رنگ پوست
- تپش قل
- سردرد
- وزوز گوش
- خارش
- مشکل در بلعیدن
- تغییر در طعم غذا
- ریزش مو
- زخم‌های گوشه دهان و زبان
- ناخن‌های قاشقی شکل
- سندروم پای بیقرار
میزان مصرف مکمل آهن
میزان مصرف مکمل‌های آهن در رده سنی بزرگسالان (بالای ۱۸ سال) برای آقایان به میزان ۸ میلی‌گرم و برای خانم‌ها به میزان ۱۸ میلی‌گرم توصیه می‌شود. در صورت تشخیص بیماری کمبود آهن ناشی از فقر آهن توسط پزشک، ممکن است به فرد تجویز شود که ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم آهن را در سه وعده مصرف کند. مدت زمان مصرف این میزان مکمل آهن معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه قرار دارد.
میزان دز مصرفی انواع مکمل آهن در برخی از زنان می‌تواند بین ۳۰ تا ۱۲۰ میلی‌گرم در طول هفته باشد. برای زنان بارداری که دچار کم‌خونی هستند، ممکن است حدود ۴۵ میلی‌گرم در طول روز تجویز شود. اگر کم‌خونی علائم سندرم پا بیقرار را ایجاد کند، معمولاً نوع مکمل آهن سولفات تجویز می‌شود و میزان دز مصرفی آن ۳۲۵ میلی‌گرم دو بار در روز به مدت ۳ ماه ممکن است باشد.
سخن پایانی
با توجه به مطالب بیان شده در این مقاله، بیماری آنمی به عنوان یک مشکل مهم و قابل درمان شناخته می‌شود. در زمان تشخیص این بیماری، تعیین نوع کم خونی امری حائز اهمیت است و در صورت توصیه پزشک، مصرف انواع مکمل‌های آهن توصیه می‌شود.
همچنین، وجود یک رژیم غذایی مناسب و سالم شامل غذا‌های سرشار از آهن در کنار مصرف انواع مکمل‌های آهن می‌تواند بهبود بخشی بزرگی در درمان این بیماری داشته باشد. با شناخت دقیق از پاسخ مکمل‌های آهن و نوع آنها، توصیه می‌شود که نکاتی همچون نیاز به تجویز پزشک، زمان و مقدار مصرف این مکمل‌ها را با دقت رعایت کنید.
