آهن، یکی از مواد مغذی ضروری برای بدن است که نقش مهمی در عملکردهای گوناگون بدن دارد. سطوح پایین آهن می‌تواند منجر به عوارض نامطلوبی شود. از جمله علائم کمبود آهن احساس خستگی مداوم، ضعف تمرکز و ابتلا به عفونت‌های مکرر از جمله علائم کم‌خونی و فقر آهن در بدن هستند. اما تشخیص دقیق فقر آهن، به ویژه در مراحل ابتدایی آن، چالش‌برانگیز است.
فقر آهن و کم‌خونی ناشی از کافی نبودن آهن معدنی در بدن، موضوعی است که برای رفع این کمبود، مصرف قرص آهن توصیه می‌شود. این مشکل موجب کاهش سطح سلول‌های قرمز خون و کاهش هموگلوبین خون می‌شود. آهن یک ماده معدنی است که به طور طبیعی در بیشتر مواد غذایی یافت می‌شود و حتی به برخی محصولات غذایی افزوده می‌شود یا به صورت مکمل غذایی در دسترس افراد قرار می‌گیرد. لیست غذاهایی که سرشار از آهن هستند در سایت دارونت وجود دارد می تونید قبل از خرید مکمل آهن به مقاله رژیم غذایی برای جبران فقر آهن رجوع کنید
آهن به عنوان یک جزء ضروری و اساسی هموگلوبین شناخته می‌شود. هموگلوبین یک پروتئین در اریتروسیت‌ها (گلبول‌های قرمز) است که اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌ها انتقال می‌دهد. همچنین، آهن جزء میوگلوبین نیز محسوب می‌شود. میوگلوبین یک پروتئین دیگر است که نقش اساسی در تامین اکسیژن دارد. آهن به متابولیسم عضله و سلامت بافت همبند کمک می‌کند و یک عنصر ضروری برای رشد بدن، رشد اعصاب، عملکرد سلول و تولید برخی هورمون‌ها می‌باشد.
در این مقاله ابتدا با علائم کمبود آهن در بدن آشنا می شویم و سپس عوارض و تداخل دارویی مکمل های آهن را بررسی می کنیم. برای مقابله با کم خونی ناشی از کمبود آهن، یکی از راهکارهای مؤثر مصرف مکمل‌های غذایی حاوی آهن است. اما سوال اینجاست که آیا مصرف قرص آهن برای همه ضروری است یا خیر؟
آنچه در این مقاله می خوانیم:
علائم کمبود آهن در بدن
بهترین زمان مصرف قرص آهن
عوارض جانبی قرص آهن
تداخل دارویی مکمل آهن
سخن پایانی
علائم کمبود آهن در بدن
افرادی که با نشانه‌های زیر در بدن خود مواجه هستند، ممکن است نتوانسته باشند نیاز بدن خود به آهن را به طور کامل تأمین کنند یا اختلالی در جذب آهن در بدن آنها وجود داشته باشد. بنابراین، مصرف قرص آهن برای افرادی که دارای نشانه‌های زیر هستند، ضروری است موارد زیر علائم کمبود آهن هستند:
- خستگی و کمبود انرژی
- نفس‌تنگی
- اختلال در تمرکز
- ابتلا به بیماری‌ها به طور مکرر
- احساس سرما
- رنگ‌پریدگی
- تپش قلب
- سردرد و صدای زنگ در سر
- مشکل در بلع
- تغییر در طعم غذاها
- ریزش مو
- ولع برای مصرف یخ یا خاک
- بروز زخم در دهان
- ناخن‌های قاشقی شکل
- ابتلا به سندرم پای بی‌قرار
علائم مطرح شده در شرایطی رخ می‌دهند که خون دارای مقدار کافی گلبول قرمز نیست و اختلال در اکسیژن‌رسانی به اندام‌های بدن ایجاد می‌شود در این حالت به احتمال بالا می توان گفت علائم کمبود آهن است. در صورت تجربه هر یک از این علائم، حتماً به پزشک مراجعه کرده و طبق دستور وی از مکمل‌های حاوی آهن استفاده نمایید. توجه داشته باشید که این علائم تنها در صورتی مشاهده می‌شوند که کمبود آهن شدید باشد. بنابراین ممکن است شما به کمبود آهن مبتلا باشید حتی اگر هیچ‌یک از علائم بالا را نداشته باشید.
توصیه می‌شود که کلیه افراد بزرگسال حداقل سالی ۱ یا ۲ بار آزمایش خون داده و از لحاظ کمبود مواد مغذی مورد بررسی قرار بگیرند.
مصرف قرص آهن در موارد زیر مفید است:
- در صورت تجربه نشانه‌های کمبود آهن
- برای جلوگیری از کاهش سطوح آهن در بدن
- درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن
مکمل‌های حاوی آهن می‌توانند سریع‌تر از رژیم غذایی حاوی آهن عمل کرده و به بهبود فرد کمک نمایند، به خصوص در مواردی که آهن از طریق رژیم غذایی به خوبی تامین نمی‌شود.
زنان باردار، نوزادان و کودکان خردسال، بانوانی که در دوره عادت ماهیانه خونریزی‌های شدید تجربه می‌کنند، افرادی که به طور مرتب خون اهدا می‌کنند، اشخاص مبتلا به سرطان، افراد مبتلا به اختلالات گوارشی، کسانی که تحت عمل جراحی معده قرار گرفته‌اند، افراد مبتلا به نارسایی‌های قلبی، اشخاصی که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند، افرادی که رژیم گیاه‌خواری داشته و یا وگان هستند، مبتلایان به تالاسمی و یا اختلالات خونی، افرادی که به مصرف الکل اعتیاد دارند، به مصرف مکمل‌های غذایی حاوی آهن نیاز دارند.
توجه به این نکته لازم است که در صورتی که بدن به مصرف آهن از طریق مکمل‌ها نیازی نداشته باشد و به صورت خودسرانه مکمل آهن مورد مصرف قرار گیرد، ممکن است تبعات نامطلوبی را در بدن بر جای بگذارد. این مشکلات ممکن است شامل مشکلات گوارشی شده و جذب دیگر مواد مغذی را در بدن با اختلال مواجه سازد. عوارض مصرف بی‌رویه مکمل‌های غذایی می‌تواند تا به آنجا پیش رود که حتی موجب کما و یا مرگ شود. بنابراین بدون مشورت با پزشک، بدون دادن آزمایش خون و بدون داشتن علائم کمبود آهن به سراغ مصرف هیچ نوع مکمل غذایی نروید.
بهترین زمان مصرف قرص آهن
در اکثر مواقع، بهترین زمان برای مصرف قرص آهن 1 ساعت قبل یا 2 ساعت بعد از وعده غذایی است. مکمل‌های حاوی آهن بهتر است با معده خالی و همراه با آب مصرف شوند. جهت افزایش جذب آهن، توصیه می‌شود که مکمل‌ها را همراه با آب‌میوه‌های حاوی ویتامین C مصرف نمایید. همچنین حتماً از نوشیدن قهوه، چای و شیر همزمان با مصرف مکمل آهن خودداری کنید، زیرا این نوشیدنی‌ها ممکن است جذب آهن را در بدن مختل کنند.
عوارض جانبی قرص آهن
شایع‌ترین عوارض جانبی که پس از مصرف قرص آهن ممکن است رخ دهد، شامل موارد زیر است این موارد نتنها علائم کمبود آهن نمی‌باشند بلکه اثرات مصرف مکمل آهن هستند:
- یبوست
- تیره شدن رنگ مدفوع
- درد معده
- حالت تهوع و استفراغ
همچنین، از جمله عوارض کمتر شایع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسهال
- سوزش معده
- تغییر رنگ ادرار
تداخل دارویی مکمل آهن
قبل از استفاده از مکمل آهن، بهتر است لیستی از داروهای مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهید تا از بروز تداخل دارویی جلوگیری شود. مکمل‌های آهن ممکن است با برخی از داروها تداخل داشته باشند، از جمله:
- برخی از آنتی بیوتیک‌ها مانند تتراسایکلین
- بیس فسفونات‌ها
- لوودوپا
- لووتیروکسین
- متیل دوپا
- مایکوفنولات موفتیل
- پنی سیلامین
- کلرامفنیکل
توصیه می‌شود که قبل از مصرف مکمل آهن، با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که هیچ تداخلی با داروهای دیگری که ممکن است مصرف کنید، ایجاد نشود.
سخن پایانی
مکمل‌های حاوی آهن در رفع کم‌خونی و بهبود تغذیه افراد اهمیت زیادی دارند. افرادی مانند زنان باردار، نوزادان، کودکان خردسال، افرادی که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند و یا شرایط پزشکی خاص دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند و باید به طور منظم سطح آهن در بدن خود را بررسی کنند. برای آزمایش کم‌خونی، بهتر است آزمایش هموگلوبین، هماتوکریت، و فریتین همراه با هم اجرا شوند تا تشخیص دقیق برای پزشک ممکن شود.
عوارض ناشی از کمبود آهن می‌تواند به سلامتی انسان آسیب برساند، بنابراین نباید این موضوع را ساده گرفت و درمان را جدی گرفت. اگر با علائم کمبود آهن مواجه هستید، نه تنها باید رژیم غذایی خود را از آهن غنی کنید بلکه باید به مدتی که پزشک تعیین می‌کند، مصرف قرص آهن را در برنامه روزانه خود قرار دهید.
